Jeśli twoja przeglądarka nie akceptuje polecenia Object, wczytaj ten dokument

Spis treści Część następna

Rzeczowniki nieregularne

niemateriałowe rzeczowniki niepoliczalne (bez liczby mnogiej)

liczba pojedyncza znaczenie
advice [ədˈvɑɪs] porada (używa się też formy advices ‘porady, informacje’)
baggage [ˈbægɪdʒ] bagaż
behaviour [bɪˈheɪvjə] zachowanie
equipment [ɪˈkwɪpmənt] sprzęt
furniture [ˈfɜːnɪtʃə] meble, umeblowanie
hair [hɛə] włosy, owłosienie (ale: two hairs ‘dwa włosy’)
homework [ˈhəʊmwɜːk] zadanie domowe
information [ˌɪnfəˈmeɪʃn̩] informacja
knowledge [ˈnɒlɪdʒ] wiedza
luggage [ˈlʌgɪdʒ] bagaż
money [ˈmʌnɪ] pieniądze
news [njuːz] wiadomość, nowina
progress [ˈpɹəʊgɹes] postęp
research [ɹɪˈsɜːtʃ], [ˈɹiːsɜːtʃ] badanie (traktowany też jako policzalny)

Aby użyć takich rzeczowników z liczebnikami, trzeba użyć słów piece, item, bit, np. one piece of information ‘jedna informacja’, two pieces of furniture ‘dwa meble’.

materiałowe rzeczowniki niepoliczalne (przykłady)

liczba pojedyncza znaczenie
butter [ˈbʌtə] masło
cheese [tʃiːz] ser
coffee [ˈkɒfɪ] kawa
flour [ˈflaʊə] mąka
glass [glɑːs] szkło
milk [mɪlk] mleko
oil [ɒɪl] olej
sugar [ˈʃʊgə] cukier
tea [tiː] herbata
tin [tɪn] cyna
water [ˈwoːtə] woda

Często obok rzeczownika niepoliczalnego istnieje także rzeczownik policzalny, np. glass – szkło, a glass – szyba, szklanka, glasses – szyby, szklanki, okulary, tin – cyna, a tin – puszka, tins – puszki.

rzeczowniki niepoliczalne o składni liczby pojedynczej i formie liczby mnogiej (przykłady)

liczba pojedyncza znaczenie
acoustics [əˈkuːstɪks] akustyka
billiards [ˈbɪljədz] bilard
bowls [bəʊlz] kręgle
classics [ˈklɑːsɪks] filologia klasyczna
economics [ˌiːkəˈnɒmɪks] ekonomia, gospodarka
linguistics [lɪŋˈɡwɪstɪks] językoznawstwo, lingwistyka
mathematics [ˌmæθɪˈmætɪks] matematyka
measles [ˈmiːzl̩z] odra
mumps [mʌmps] świnka
phonetics [fəʊˈnetɪks] fonetyka
phonics [ˈfəʊnɪks] akustyka, fonetyka
physics [ˈfɪzɪks] fizyka
sports [spoːts] sport
statistics [stəˈtɪstɪks] statystyka

Rzeczowniki te łączą się z is, nie z are. Zwykły rzeczownik policzalny sport znaczy ‘zabawa, rozrywka’.
Nazw gier (billiards, bowls) i nazw chorób (measles, mumps) używa się jednak czasem jako rzeczowników tylko w liczbie mnogiej.
Terminy takie jak acoustics, statistics, traktowane są jako liczba mnoga, jeśli nie oznaczają dziedziny wiedzy (wówczas acoustics = akustyka, właściwości akustyczne, statistics = statystyki).

policzalne częściowo nieregularne – liczba mnoga nie różni się od liczby pojedynczej

liczba pojedyncza i mnoga znaczenie
aircraft [ˈɛəˌkɹɑːft] samolot
barracks [ˈbæɹəks] koszary
Chinese [ˌtʃɑɪˈniːz] Chińczyk
cod [kɒd] dorsz
craft [ˈkɹɑːft] statek, samolot
crossroads [ˈkɹɒsɹəʊdz] skrzyżowanie
deer [dɪə] jeleń, zwierzyna płowa
fish [fɪʃ] ryba (ale: fishes ‘różne gatunki ryb’)
grouse [gɹaʊs] pardwa, kuropatwa
headquarters [ˈhedˈkwoːtəz] sztab, kwatera główna
herring [ˈheɹɪŋ] śledź
Japanese [ˌdʒæpəˈniːz] Japończyk
means [miːnz] środek, sposób
offspring [ˈoːfspɹɪŋ] potomek, potomstwo
salmon [ˈsæmən] łosoś
series [ˈsɪəɹiːz] seria
sheep [ʃiːp] owca
species [ˈspiːʃiːz] gatunek
swine [swɑɪn] świnia
Swiss [swɪs] Szwajcar
trout [tɹaʊt] pstrąg
Vietnamese [ˌvjetnəˈmiːz] Wietnamczyk
works [wɜːks] fabryka

Są to rzeczowniki policzalne, mówi się więc a means is (sposób jest), ale też means are (sposoby są).


Niektóre jednostki miar używane są w liczbie pojedynczej, gdy są określane przez liczebnik, jednak poza tym mają normalną liczbę mnogą, np. dozen ‘tuzin’, three dozen ‘trzy tuziny’, ale: dozens (of) ‘tuziny, mnóstwo’. Do tej grupy należą: dozen (tuzin, 12 sztuk), hundred (sto, setka), pair (para), score (dwudziestka), stone (kamień – jednostka masy), thousand (tysiąc). Rzeczownik kilo również używany bywa według tego modelu, często jest jednak całkiem regularny (lm kilos).

rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej

liczba mnoga znaczenie
alms [ɑːmz] jałmużna
annals [ˈænl̩z] annały, roczniki
bellows [ˈbeləʊz] miech
braces [ˈbɹeɪsɪz] szelki
clothes [kləʊðz] odzież
glasses [ˈglɑːsɪz] okulary
goods [gʊdz] towar
scissors [ˈsɪzəz] nożyczki
spectacles [ˈspektəkl̩z] okulary
thanks [θæŋks] podziękowania
trousers [ˈtɹaʊzəz] spodnie
valuables [ˈvæljʊəbl̩z] kosztowności
victuals [ˈvɪtl̩z] żywność, prowiant, artykuły spożywcze

Nie ma tu pełnej zgodności z językiem polskim. Takie rzeczowniki, jak door (drzwi) czy mouth (usta) mają w języku angielskim obie liczby.
Rzeczowniki oznaczające przedmioty złożone z dwóch części tworzą liczbę pojedynczą opisowo: a pair of bellows (glasses, scissors, trousers).
Poza tym liczba pojedyncza może istnieć w innych znaczeniach niż podane w tabeli, np. glass (szkło, szyba, szklanka). Por. też cloth [klɒθ] – cloths [klɒθs] ‘tkanina, obrus, toga’.

rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej, o postaci liczby pojedynczej

liczba mnoga znaczenie
cattle [ˈkætl̩̩] bydło
people [ˈpiːpl̩] ludzie
police [pəˈliːs] policja

Istnieje także zwykły rzeczownik people ‘lud’ (a people is – lud jest) mający normalną liczbę mnogą peoples ‘ludy’.

rzeczowniki częściowo nieregularne – nieregularna pisownia w liczbie mnogiej

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
stand-by [ˈstændˌbɑɪ] stand-bys [ˈstændˌbɑɪz] oparcie, zapas, rezerwa
zloty [ˈzlɒtɪ] zlotys [ˈzlɒtɪz] złoty (waluta polska)

Regularne rzeczowniki zakończone na -y po spółgłosce wymieniają to zakończenie w liczbie mnogiej na -ies, np. baby – babies.

częściowo nieregularne – zmiana wymowy w liczbie mnogiej

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
bath [bɑːθ] baths [bɑːðz] kąpiel, wanna
calf [kɑːf] calves [kɑːvz] cielę
calf [kɑːf] calves [kɑːvz] łydka (tak samo jak cielę)
dwarf [dwoːf] dwarves [dwoːvz],
dwarfs [dwoːfs]
karzeł (zob. uwaga pod tabelą)
half [hɑːf] halves [hɑːvz] połowa
hoof [huːf] hooves [huːvz],
hoofs [huːfs]
kopyto
house [haʊs] houses [ˈhaʊzɪz] dom
knife [nɑɪf] knives [nɑɪvz] nóż
leaf [liːf] leaves [liːvz] liść
life [lɑɪf] lives [lɑɪvz] życie
loaf [ləʊf] loaves [ləʊvz] bochenek
mouth [maʊθ] mouths [maʊðz] usta
path [pɑːθ] paths [pɑːðz] ścieżka, tor
scarf [skɑːf] scarves [skɑːvz],
scarfs [skɑːfs]
szalik
self [self] selves [selvz] dusza
sheaf [ʃiːf] sheaves [ʃiːvz] snop, wiązanka
shelf [ʃelf] shelves [ʃelvz] półka
thief [θiːf] thieves [θiːvz] złodziej
wharf [woːf] wharves [woːvz],
wharfs [woːfs]
nabrzeże
wife [wɑɪf] wives [wɑɪvz] żona
wolf [wʊlf] wolves [wʊlvz] wilk

Wiele innych rzeczowników zakończonych na -f, -fe jest regularnych, np. roof – roofs ‘dach’, chief – chiefs ‘szef’, fife – fifes ‘fujarka’.
Wyraz dwarf ‘karzeł’ normalnie tworzy liczbę mnogą dwarfs, jednak w literaturze fantasy (Tolkien i in.) używa się formy liczby mnogiej dwarves.

odziedziczone całkowicie nieregularne

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
brother [ˈbɹʌðə] brethren [ˈbɹeðɹən] brat zakonny (ale: brother – brothers ‘brat’)
child [tʃɑɪld] children [ˈtʃɪldɹən] dziecko
die [dɑɪ] dice [dɑɪs] kość do gry (aleː die – dies [dɑɪz] ‘matryca’)
foot [fʊt] feet [fiːt] stopa
goose [guːs] geese [giːs] gęś
louse [laʊs] lice [lɑɪs] wesz
man [mæn] men [men] mężczyzna
mouse [maʊs] mice [mɑɪs] mysz
ox [ɒks] oxen [ˈɒksn̩] wół
penny [ˈpenɪ] pence [pens] pens (ale: pennies [ˈpenɪz] ‘monety pensowe’)
titmouse [ˈtɪtˌmaʊs] titmice [ˈtɪtˌmɑɪs] sikora
tooth [tuːθ] teeth [tiːθ] ząb
woman [ˈwʊmən] women [ˈwɪmɪn] kobieta

nazwy zawodów złożone z man, woman (przykłady)

forma męska forma żeńska znaczenie
liczba pojedyncza liczba mnoga liczba pojedyncza liczba mnoga
barman [ˈbɑːmən] barmen [ˈbɑːmən]     barman
policeman [pəˈliːsmən] policeman [pəˈliːsmən] policewoman [pəˈliːsˌwʊmən] policewomen [pəˈliːsˌwɪmɪn] policjant, policjantka
postman [ˈpəʊstmən] postman [ˈpəʊstmən] postwoman [ˈpəʊstˌwʊmən] postwomen [ˈpəʊstˌwɪmɪn] listonosz, listonoszka

Uwagi:

  1. walkman ma liczbę mnogą regularną (walkmans)
  2. formą żeńską od barman jest barmaid (rzeczownik regularny), używa się też bartender dla obu płci

rzeczowniki dwuczęściowe z odmiennymi obiema częściami (przykłady)

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
man doctor [ˈmænˈdɒktə] men doctors [ˈmenˈdɒktəz] lekarz
man friend [ˈmænˈfɹend] men friends [ˈmenˈfɹendz] przyjaciel
manservant [ˈmænˈsɜːvn̩t] menservants [ˈmenˈsɜːvn̩ts] służący
man writer [ˈmænˈɹɑɪtə] men writer [ˈmenˈɹɑɪtə] pisarz
woman doctor [ˈwʊmənˈdɒktə] women doctors [ˈwɪmɪnˈdɒktəz] lekarka
woman friend [ˈwʊmənˈfɹend] women friends [ˈwɪmɪnˈfɹendz] przyjaciółka
woman slave [ˈwʊmənˈsleɪv] women slaves [ˈwɪmɪnˈsleɪvz] niewolnica
woman writer [ˈwʊmənˈɹɑɪtə] women writer [ˈwɪmɪnˈɹɑɪtə] pisarka

rzeczowniki dwuczęściowe z odmienną częścią pierwszą i nieodmienną częścią drugą

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
attorney general [əˈtɜːnɪ ˈdʒenərəl] attorneys general [əˈtɜːnɪz ˈdʒenərəl] prokurator królewski
brother-in-law [ˈbɹʌðəɹɪnˌloː] brothers-in-law [ˈbɹʌðəzɪnˌloː] szwagier
commander-in-chief [kəˈmɑːndəɹɪnˈtʃiːf] commanders-in-chief [kəˈmɑːndəzɪnˈtʃiːf] głównodowodzący
court-martial [ˈkoːtˈmɑːʃl̩] courts-martial [ˈkoːtsˈmɑːʃl̩] sąd wojenny
daughter-in-law [ˈdoːtəɹɪnˌloː] daughters-in-law [ˈdoːtəzɪnˌloː] synowa
father-in-law [ˈfɑːðəɹɪnˌloː] fathers-in-law [ˈfɑːðəzɪnˌloː] teść
grant-in-aid [ˈgɹɑːntɪnˈeɪd] grants-in-aid [ˈgɹɑːntsɪnˈeɪd] dotacja, subwencja, stypendium
handful [ˈhændfʊl] handsful [ˈhændzfʊl] garść
man-of-war [ˈmænəvˈwoː] men-of-war [ˈmenəvˈwoː] pancernik (okręt wojenny)
mother-in-law [ˈmʌðəɹɪnˌloː] mothers-in-law [ˈmʌðəzɪnˌloː] teściowa
notary public [ˈnəʊtəɹɪ ˈpʌblɪk] notaries public [ˈnəʊtəɹɪz ˈpʌblɪk] notariusz
passer-by [ˈpɑːsəˈbɑɪ] passers-by [ˈpɑːsəzˈbɑɪ] przechodzień
postmaster general [ˈpəʊstˌmɑːstə ˈdʒenərəl] postmasters general [ˈpəʊstˌmɑːstəz ˈdʒenərəl] minister poczt
sister-in-law [ˈsɪstəɹɪnˌloː] sisters-in-law [ˈsɪstəzɪnˌloː] szwagierka, bratowa
son-in-law [ˈsʌnɪnˌloː] sons-in-law [ˈsʌnzɪnˌloː] zięć

Inne rzeczowniki złożone przybierają końcówkę liczby mnogiej tylko w ostatniej części, np. boyfriend – boyfriends (chłopak sympatia), forget-me - not – forget-me - nots (niezapominajka). Podobnie odmieniają się także: assistant manager (zastępca dyrektora), babysitter (opiekun lub opiekunka do dziecka), bookshop (księgarnia), breakdown (awaria), bucketful (pełne wiadro), close-up (powiększenie), gin-and-tonic (dżin z tonikiem), girlfriend (dziewczyna sympatia), grown-up (dorosły), man-eater (ludojad), merry-go-round (karuzela), mouthful (kęs, łyk, kupa), railway carriage (wagon kolejowy), shoemaker (szewc), sit-in (strajk okupacyjny), spoonful (łyżka – jako miara), table-cloth (obrus), take-off (karykatura, odbicie się, start), takeover (przejęcie przedsiębiorstwa), windmill (wiatrak) i in. Niektóre z podanych w tabeli mogą również tworzyć w ten sposób liczbę mnogą (np. handfuls, postmaster generals).

zapożyczone (przykłady)

liczba pojedyncza liczba mnoga znaczenie
alga [ˈælgə] algae [ˈældʒiː] glon
analysis [əˈnælɪsɪs] analyses [əˈnælɪsiːz] analiza
antenna [ænˈtenə] antennae [ænˈteniː],
antennas [ænˈtenəz]
czułek, antena
appendix [əˈpendɪks] appendices [əˈpendɪsiːz],
appendixes [əˈpendɪksɪz]
wyrostek robaczkowy; dodatek
aquarium [əˈkwɛəɹɪəm] aquaria [əˈkwɛəɹɪə],
aquariums [əˈkwɛəɹɪəmz]
akwarium
automaton [oːˈtɒmətən] automata [oːˈtɒmətə],
automatons [oːˈtɒmətənz]
automat
axis [ˈæksɪs] axes [ˈæksiːz] oś (np. obrotu)
Bacterium [bækˈtɪəɹɪəm] Bacteria [bækˈtɪəɹɪə] bakteria
basis [ˈbeɪsɪs] bases [ˈbeɪsiːz] podstawa, podłoże, baza
bureau [ˈbjʊəɹəʊ] bureaux [ˈbjʊəɹəʊz] biurko, biuro
cactus [ˈkæktəs] cacti [ˈkæktɑɪ],
cactuses [ˈkæktəsɪz]
kaktus
caecum [ˈsiːkəm] caeca [ˈsiːkə] jelito ślepe, ślepa kiszka
codex [ˈkəʊdeks] codices [ˈkəʊdɪˌsiːz] rękopis, kodeks
crisis [ˈkɹɑɪsɪs] crises [ˈkɹɑɪsiːz] kryzys
criterion [kɹɑɪˈtɪəɹɪən] criteria [kɹɑɪˈtɪəɹɪə] kryterium
curriculum [kəˈɹɪkjʊləm] curricula [kəˈɹɪkjʊlə] program (nauki); rozkład; życiorys
datum [ˈdeɪtəm] data [ˈdeɪtə] dana, fakt, przesłanka
diagnosis [ˌdɑɪəˈgnəʊsɪs] diagnoses [ˌdɑɪəˈgnəʊsiːz] diagnoza
ellipsis [ɪˈlɪpsɪs] ellipses [ɪˈlɪpsiːz] wyrzutnia, elipsa, ominięcie wyrazu
erratum [ɪˈɹeɪtəm] errata [ɪˈɹeɪtə] errata
focus [ˈfəʊkəs] foci [ˈfəʊsɑɪ],
focuses [ˈfəʊkəsɪz]
ognisko, centrum zainteresowania
formula [ˈfoːmjʊlə] formulae [ˈfoːmjʊliː] wzór matematyczny
formulas [ˈfoːmjʊləz] przepis, formuła, recepta
fungus [ˈfʌŋgəs] fungi [ˈfʌŋgɑɪ], [ˈfʌndʒɑɪ],
funguses [ˈfʌŋgəsɪz]
grzyb
genius [ˈdʒiːnɪəs] genii [ˈdʒiːnɪɑɪ] duch, skrzat, krasnoludek
geniuses [ˈdʒiːnɪəsɪz] geniusz
genus [ˈdʒiːnəs] genera [ˈdʒenəɹə] rodzaj, kategoria, klasa
hypothesis [hɑɪˈpɒθɪsɪs] hypotheses [hɑɪˈpɒθɪsiːz] hipoteza
index [ˈɪndeks] indices [ˈɪndɪsiːz],
indexes [ˈɪndeksɪz]
wskaźnik, indeks
kibbutz [kɪˈbʊts] kibbutzim [kɪˌbʊˈtsiːm] kibuc
larva [ˈlɑːvə] larvae [ˈlɑːviː] larwa
locus [ˈləʊkəs] loci [ˈləʊsɑɪ] umiejscowienie, miejsce geometryczne
medium [ˈmiːdjəm] media [ˈmiːdjə] ośrodek, środek, pośrednictwo
memorandum [ˌmeməˈɹændəm] memoranda [ˌmeməˈɹændə] notatka, memorandum
nucleus [ˈnjuːklɪəs] nuclei [ˈnjuːklɪɑɪ] jądro (komórki, atomu)
oasis [əʊˈeɪsɪs] oases [əʊˈeɪsiːz] oaza
paralysis [pəˈɹælɪsɪs] paralyses [pəˈɹælɪsiːz] paraliż
parenthesis [pəˈɹenθɪsɪs] parentheses [pəˈɹenθɪsiːz] nawias
phenomenon [fɪˈnɒmɪnən] phenomena [fɪˈnɒmɪnə] zjawisko
phylum [ˈfɑɪləm] phyla [ˈfɑɪlə] typ (w systematyce)
radius [ˈɹeɪdɪəs] radii [ˈɹeɪdɪɑɪ] promień (w geometrii), zasięg
referendum [ˌɹefəˈɹendəm] referenda [ˌɹefəˈɹendə],
referendums [ˌɹefəˈɹendəmz]
referendum
spectrum [ˈspektɹəm] spectra [ˈspektɹə] widmo, spektrum
stimulus [ˈstɪmjʊləs] stimuli [ˈstɪmjʊlɑɪ] bodziec, zachęta, pobudka, podnieta
stratum [ˈstɹeɪtəm] strata [ˈstɹeɪtə] warstwa
Swiss [swɪs] Swiss [swɪs] Szwajcar
syllabus [ˈsɪləbəs] syllabi [ˈsɪləbɑɪ],
syllabuses [ˈsɪləbəsɪz]
program, konspekt
synopsis [sɪˈnɒpsɪs] synopses [sɪˈnɒpsiːz] streszczenie
synthesis [ˈsɪnθɪsɪs] syntheses [ˈsɪnθɪsiːz] synteza
tempo [ˈtempəʊ] tempos [ˈtempəʊ],
tempi [ˈtempiː]
tempo
thesis [ˈθiːsɪs] theses [ˈθiːsiːz] teza; praca dyplomowa, praca magisterska
vertebra [ˈvɜːtɪbɹə] vertebrae [ˈvɜːtɪbɹiː] kręg

Wiele rzeczowników obcego pochodzenia odmienia się regularnie, np. album, apparatus, diploma, drama, metropolis, museum, virus.

Nieregularne stopniowanie przymiotników i przysłówków

stopień równy stopień wyższy stopień najwyższy znaczenie
bad [bæd] worse [wɜːs] worst [wɜːst] zły, źle (nie taki jak powinien być, zepsuty dosłownie lub moralnie, błędny, niemiły, groźny itd.)
badly [ˈbædlɪ] worse [wɜːs] worst [wɜːst] źle
evil [ˈiːvl̩] worse [wɜːs] worst [wɜːst] zły (głównie moralnie; także: zdeprawowany, pechowy, przynoszący szkodę)
far [fɑː] farther [ˈfɑːðə] farthest [ˈfɑːðɪst] daleki, daleko (tylko w przestrzeni)
far [fɑː] further [ˈfɜːðə] furthest [ˈfɜːðɪst] daleki, daleko (w czasie, w przestrzeni, także w znaczeniu abstrakcyjnym)
good [gʊd] better [ˈbetə] best [best] dobry
ill [ɪl] worse [wɜːs] worst [wɜːst] zły, źle (głównie o samopoczuciu, także: okrutny, błędny, niedoskonały)
late [leɪt] later [ˈleɪtə],
latter [ˈlætə]
latest [ˈleɪtɪst],
last [lɑːst]
późny, późno;
later = późniejszy, później; latest = najpóźniejszy, najnowszy, ostatni, najpóźniej, ostatnio;
latter = ostatnio wymieniony, drugi; last = ostatni w kolejności, ostateczny; at last = wreszcie, nareszcie
little [ˈlɪtl̩] less [les] least [liːst] mało (z rzecz. niepoliczalnymi); at least = przynajmniej
many [ˈmenɪ] more [moː] most [məʊst] dużo, wiele (z rzecz. policzalnymi)
much [mʌtʃ] more [moː] most [məʊst] dużo, wiele (z rzecz. niepoliczalnymi)
near [nɪə] nearer [ˈnɪəɹə] nearest [ˈnɪəɹɪst],
next [nekst]
bliski, blisko; nearest = najbliższy (w przestrzeni lub czasie), najbliżej;
next = następny, kolejny, następnie
old [əʊld] older [ˈəʊldə],
elder [ˈeldə]
oldest [ˈəʊldɪst],
eldest [ˈeldɪst]
stary
form nieregularnych używa się wobec starszeństwa w rodzinie lub rang
well [wel] better [ˈbetə] best [best] dobrze

Uwaga: przysłówek few [fjʊ] – fewer [fjʊə] – fewest [ˈfjʊɪst] ‘mało’ (z rzeczownikami policzalnymi) jest regularny.

Spis treści Część następna

Jeśli twoja przeglądarka nie akceptuje polecenia Object, wczytaj ten dokument